Truyền Thông Tin Và Năng Lượng Bằng Ánh Sáng Laser — Bước Tiến Tới Hạ Tầng Kết Nối Tương Lai

Thứ tư - 08/10/2025 05:55

Công nghệ truyền thông tin và năng lượng bằng ánh sáng laser (Laser Power and Data Transmission) là một hướng nghiên cứu tiên tiến đang dần trở thành hiện thực. Thay vì sử dụng dây đồng hoặc sóng vô tuyến, hệ thống này khai thác ánh sáng laser định hướng để truyền đồng thời năng lượng điện và dữ liệu đến các thiết bị thu, mang lại tốc độ cao, độ chính xác lớn và giảm tổn hao so với các công nghệ truyền thống.

Từ sợi cáp đến tia sáng

Từ những năm 1980, cáp quang đã thay đổi cách con người truyền tải thông tin – ánh sáng chạy trong sợi thủy tinh, mang theo hàng tỷ bit dữ liệu mỗi giây. Nhưng còn năng lượng thì sao? Liệu ánh sáng có thể vừa mang thông tin, vừa mang điện?
Câu trả lời là: Có – và đó chính là công nghệ PoF (Power over Fiber).

Nếu như “PoE” (Power over Ethernet) dùng dây mạng để cấp điện và truyền dữ liệu, thì PoF sử dụng chính sợi quang để làm điều tương tự, nhưng nhanh hơn, nhẹ hơn và an toàn hơn. Thậm chí, một ngày nào đó, tia sáng laser có thể thay luôn cả dây cáp.

Ánh sáng laser khác với ánh sáng thông thường ở chỗ nó có hướng, có tần số cố định và cường độ rất tập trung. Khi chiếu tia laser vào tấm thu quang điện (PV receiver), năng lượng ánh sáng sẽ được chuyển đổi thành điện năng. Còn nếu laser được điều chế tín hiệu (modulation), nó có thể mang theo dữ liệu số giống như sóng vô tuyến.

Theo các nhà nghiên cứu, hệ thống này có thể truyền vừa năng lượng vừa dữ liệu qua cùng một chùm tia, giúp loại bỏ dây điện, ổ cắm hay anten truyền thống. Công nghệ này được gọi là Power over Laser (PoL) hoặc Optical Wireless Power Transfer (OWPT).

Ứng dụng thực tế: Từ bầu trời tới nhà máy

1. Trạm sạc không dây cho drone

Các trạm laser mặt đất có thể theo dõi drone và chiếu chùm sáng hội tụ vào tấm thu năng lượng gắn trên thân máy. Drone vừa nhận năng lượng, vừa truyền dữ liệu giám sát về trung tâm. Kết quả là thời gian bay kéo dài hơn nhiều lần mà không cần đổi pin.

2. Sạc quang cho ô-tô điện

Trong gara hoặc bãi đỗ, tia laser an toàn có thể cung cấp dòng điện nhỏ duy trì pin (trickle charge), thay thế cho sạc dây truyền thống. Khi tích hợp cùng hệ thống cảm biến, trạm laser có thể tự động tắt khi có người hoặc vật cản, đảm bảo an toàn tuyệt đối.

3. Kết nối dữ liệu tốc độ cao

Các chùm tia laser có thể truyền dữ liệu với tốc độ hàng gigabit/giây, vượt xa Wi-Fi và 4G/5G trong môi trường nhiễu sóng. Đây là giải pháp lý tưởng cho nhà máy thông minh hoặc trung tâm dữ liệu, nơi yêu cầu tốc độ và độ bảo mật cao.

4. Cung cấp năng lượng cho cảm biến ở môi trường nguy hiểm

Trong các khu vực dễ cháy nổ như nhà máy hóa chất, việc truyền điện bằng dây có thể gây tia lửa. Laser cho phép truyền năng lượng không tiếp xúc, loại bỏ nguy cơ này.

Ưu và nhược điểm

Ưu điểm:

Tốc độ truyền dữ liệu cực cao.
Năng lượng tập trung, giảm tổn hao đường truyền.
Không gây nhiễu điện từ.
Dễ triển khai ở nơi không thể kéo dây.

Thách thức:

Đòi hỏi độ chính xác cao khi định hướng chùm tia.
Hiệu suất chuyển đổi quang-điện vẫn còn thấp (30–50%).
Cần tuân thủ nghiêm ngặt tiêu chuẩn an toàn laser quốc tế (IEC 60825).

Tiềm năng tương lai

Giới chuyên gia nhận định, khi chi phí linh kiện quang học giảm và kỹ thuật điều khiển laser trở nên phổ biến, công nghệ này sẽ trở thành nền tảng của một hạ tầng năng lượng – truyền thông thống nhất.

Drone sẽ bay không giới hạn thời gian nhờ sạc laser tự động.
Xe điện có thể nạp năng lượng trong lúc di chuyển qua các “trạm ánh sáng”.
Các thiết bị IoT sẽ hoạt động vĩnh viễn mà không cần thay pin.

“Ánh sáng sẽ trở thành nhiên liệu của kỷ nguyên số – vừa mang dữ liệu, vừa mang năng lượng.” – nhà sáng lập dotob nhận định.

Công nghệ truyền thông tin và năng lượng bằng ánh sáng laser là cuộc cách mạng thầm lặng đang diễn ra trong các phòng thí nghiệm và trung tâm R&D trên toàn cầu. Với tiềm năng ứng dụng rộng lớn, từ giao thông, công nghiệp, hàng không, đến đời sống dân dụng, laser đang dần biến ý tưởng “ánh sáng nuôi năng lượng” thành hiện thực.